روزنو :با آغاز به‌کار دولت رئیسی، تیم مذاکره‌کننده دولت سیزدهم مجدداً وارد کارزار مذاکرات احیای برجام شد؛ اما معلوم نیست چرا سکوت بر اقدامات این تیم سایه افکنده و هیچ مسئولی در مورد آنچه که می‌گذرد سؤالی نمی‌کند.

رئیسی در حالی دولت سیزدهم را تحویل گرفت که بسیاری تأکید داشتند که برجام به‌عنوان توافقی بی‌نتیجه روی دست دوازدهم باقی مانده است، برای همین تیم مذاکره‌کننده جدید کار مذاکرات را ادامه داد. مذاکره‌کنندگان از همان ابتدای امر تأکید داشتند که این مذاکرات مبتنی بر حفظ اقتدار و عزت ملی ادامه خواهد داشت و نسبت به رعایت خط قرمزهای نظام به‌هیچ‌وجه عقب‌نشینی نخواهد شد.

بر اساس آنچه که گفته می‌شد قرار بود مذاکرات فرسایشی نشود؛ اما با گذشت چندین ماه این مذاکرات دنباله‌دار شده و افکارِعمومی این سؤال را مطرح می‌کند که چرا نمایندگان مردم در خانه ملت و نهادهای سیاسی مطالبه‌گر برخلاف دوران روحانی هیچ سؤالی از این تیم ندارند.

این سؤال با توجه به عملکرد مجلس یازدهم بیش از پیش خودنمایی می‌کند؛ زیرا در دوره قبل مرتباً عراقچی، ظریف و اعضای تیم مذاکره‌کننده در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی یا صحن علنی و غیرعلنی مجلس حضور داشتند و نمایندگان مو را از ماست مذاکرات می‌کشیدند و خواستار اعلام گزارش و پاسخگوبودن آنها بودند.

اما در شرایط کنونی آنچه بیش از پیش خودنمایی می‌کند این است که تیم مذاکره‌کننده فعلی نه‌تنها گزارشی از روند اقدامات خود به نمایندگان و سایر مطالبه‌گران سیاسی و قبل از همه به مردم نمی‌دهد؛ بلکه مطالبه‌ای هم برای پاسخگویی این تیم وجود ندارد.

همین امر سبب شده که بسیاری از مردم نسبت به وجود برخی از ابهامات در این مذاکرات مشکوک شده و نگران نتیجه‌ای باشند که در نتیجه این مذاکرات بر سرنوشت آنان حاکم خواهد شد.

چشم‌انداز ضعیف احیای برجام

این سکوت خبری در حالی دنبال می‌شود که انریکه مورا ۸ تیرماه با پایان مذاکرات دوحه، از اینکه «هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده این مذاکرات نسبت به آن امیدوار بود، به‌دست نیامده»، ابراز تأسف کرد.

جیمز کلپر، از رؤسای سابق سازمان امنیت ملی آمریکا، در گفت‌و‌گویی با «موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی»، چشم‌انداز احیای برجام را بسیار ضعیف دانست و گفت مطلوب‌ترین گزینه برای پیشگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای توافقی کاملاً جدید و جامع دیگر است.

وی تأکید کرد که از دید او موانع زیادی وجود دارد که احیای احتمالی برجام را غیرممکن می‌کند.

این اظهارات و مانند آن در حالی دنبال می‌شود که اسفندماه پارسال سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ایران از آماده‌شدن حدود ۹۸ درصد پیش‌نویس توافق مشترک هسته‌ای خبر داده بود.

این سؤال مطرح است چرا وقتی تنها دو درصد از مسائل باقی مانده است، نتیجه مذاکرات مشخص نمی‌شود ؟

چرا در مورد وزن این مشکلات شفاف‌سازی نمی‌شود. چرا روسیه و چین یک پای گفت‌وگوهایی محسوب می‌شوند که ایران باید در مورد آن تصمیم بگیرد؟ چرا مجدد پای اظهارنظر کشورهای منطقه دراین‌زمینه باز شده و اگر قرار است که بازگشت به برجام و احیای آن از سوی آمریکا صورت گیرد چرا باید ایران برای ابراز نظرات و دیدگاه‌های خود وکیل و وصی داشته باشد و خود مستقیم وارد میدان نشود؟

به‌عنوان مثال یکی از جدیدترین سؤالات مطرح از سوی تیم مذاکره‌کننده سفر از پیش تعیین‌نشده علی باقری به مسکو بلافاصله بعد از نشست دوحه بود.

وی در این سفر با هیئت مذاکره‌کننده روسیه به سرپرستی میخائیل اولیانوف که خود او خبر سفر باقری را در صفحه شخصی‌اش منتشر کرده بود، گفت‌وگو کرد.

آنچه که مشخص نشد این بود که چرا علی باقری مستقیم از دوحه به مسکو رفته و یا حاصل این سفرهای متعدد و پرتکرار چیست؟

نمونه دیگر از این سؤالات پخش شایعات نامه درخواست وزیر امور خارجه برای برکناری مذاکره‌کننده ارشد کشورمان به رئیس‌جمهور بود؛ شایعه‌ای که سرانجام امیرعبداللهیان مجبور شد در مورد آن واکنش نشان دهد.

مصرف داخلی و امنیت ملی

از زمان شروع مذاکرات احیای «برجام» نحوه اطلاع‌رسانی از این مذاکرات در مقایسه با تیم پیشین مذاکره‌کننده با گروه ۱+۵ بسیار محدود و بدون جزئیات بوده است. این اطلاع‌رسانی به مرور زمان کمتر شد؛ به‌نحوی‌که در دوره‌ای طولانی، «میخائیل اولیانف»، سفیر روسیه در وین، درباره کلیات مذاکرات توضیح می‌داد.

این در شرایطی است که بر اساس اظهارات برخی از نمایندگان، محتوای مذاکرات در دولت «ابراهیم رئیسی» در اختیار نمایندگان قرار نداشته و معلوم نیست که بین دو طرف در این مذاکرات چه نکاتی ردوبدل می‌شود.

حضور گاه‌و‌بی‌گاه «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امور خارجه و «علی باقری کنی»، معاون وی و مذاکره‌کننده ارشد مذاکرات نیز در «کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی» بنا بر اظهارات بسیاری از نمایندگان روشن‌کننده مطالب نبوده و به‌نظر می‌رسد که نمایندگان از سوی مذاکره‌کنندگان جدی گرفته نمی‌شوند.

«فریدون عباسی دوانی»، نماینده مجلس شورای اسلامی و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران در این زمینه گفت : «وقتی تنها دو درصد از مسائل مانده، یعنی اصل مشکلات در همان دو درصد است. برای مصرف داخلی می‌گویند اینقدر از مذاکرات حل شده و همه فکر می‌کنند دو درصد مانده و همه چیز حل می‌شود.»

وی با انتقاد از رویکرد گزارش‌دهی محدود تیم مذاکره‌کننده به مجلس در این زمینه اظهار داشت: در جلسات رسمی و غیررسمی مجلس از توضیحاتی که ارائه می‌شود، متوجه نمی‌شوم در مذاکرات هسته‌ای چه خبر است. تاریخ و جغرافیا نمی‌خواهیم گوش بدهیم. باید دقیق بگویند چه اتفاقی می‌افتد. آقای باقری هم اگر قرار است چیزی نگویند، اصلاً به مجلس نیایند.

محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی نیز در این‌باره گفت: آقای رئیسی در انتخابات گفتند ما تعامل با دنیا را در دستورکار داریم و به‌دنبال حل مسئله برجام هستیم؛ در حالی که در زمانی که این‌ها آمدند سه الی چهار ماه مذاکرات را معطل گذاشتند و بعد با همان روند و تیمی که در دولت احمدی‌نژاد بود مذاکرات را ادامه دادند که تا امروز هم هیچ دستاوری نداشته است.

وی تأکید کرد: امروز هفت الی هشت ماه از مذاکرات گذشته است و همین‌طور مذاکره برای مذاکره انجام می‌شود. به قول آقای ولایتی که به آقای جلیلی می‌گفتند؛ مذاکره جای فلسفه‌بافی نیست.

صادقی عنوان کرد: بعضی از آقایان که در گذشته مخالفت آشکاری با برجام داشتند امروز در تیم مذاکره حضور دارند. در این قسمت هم مشخص است برنامه ندارند. آقای رئیسی می‌گفت ما برجام را احیا می‌کنیم اما امروز یک سردرگمی در حوزه سیاست خارجی مشاهده می‌شود.

قانون چه می‌گوید؟

مطابق «قانون اقدام متناسب و متقابل ایران در اجرای برجام» دولت باید هر سه ماه یک بار گزارش دقیق اقدامات انجام‌شده را به مجلس ارائه دهد. مجلس نیز موظف است سالی دو بار، یعنی هر شش ماه یک بار گزارش اجرای برجام را به صحن علنی مجلس شورای اسلامی ارائه کند که با این اقدام، موضوع در اختیار افکارِعمومی هم قرار می‌گیرد.

بر اساس قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، اگر کشورهای ۱+۴ برای اجرای تعهداتشان و رفع کامل تحریم­‌ها از جمله تحریم‌های هسته­‌ای، نظامی، حقوق بشری و علیه ایران اقدام کنند، دولت باید گزارش دقیق اقدامات انجام‌شده را به مجلس ارائه دهد.

در این میان این سؤال مطرح می‌شود که آیا عدم پاسخگویی و اطلاع‌رسانی نشانه نبودِ برنامه و منطق نیست؟ یا اینکه مردم همچنان نامحرم هستند؟

در نهایت اطلاعات درست می‌تواند مانع از اظهارنظر بی‌ربط و ایجاد اختلاف در موضوعاتی شود که به منافع همه مردم کشور ارتباط دارد و موضوعی ملی نه حزبی محسوب می‌شود.